-
1 á valdi (e-s)
-
2 GUÐ
m. (and n.), God.* * *m.; the plur. used to render the Lat. dii is guðir; [for etymology and changes of this word see p. 207]:—God.A. Though the primitive form Goð rhymes with boð ( bidding), stoð ( help), and many other words, the second form Guð rhymes with no single word, so that in hymns the poets are wont to use incomplete rhymes, as brauð ( bread), nauð ( need); and exact rhymes can only be obtained by the last syllables of derivatives, e. g. Iðranin blíðkar aptur Guð | ei verður syndin tilreiknuð, Pass. 40. 4; or Upphaf alls mesta ófögn uðs | áklögun ströng og reiði Guðs, 3. 14; Svo er nú syndin innsigluð | iðrandi sála kvitt við Guð, 50. 14; but these rhyme-syllables can only occur in trisyllabic words (Gramm. p. xv):—the following are examples of incomplete rhymes, Vinir þér enga veittu stoð | svo vinskap fengi eg við sannan Guð, Pass. 3. 7; Föðurlegt hjarta hefir Guð | við hvern sem líðr kross og nauð, 3. 16; Herra minn þú varst hulinn Guð | þá hæðni leiðst og krossins nauð, 40. 16; as also in the hymn, Til þín Heilagi Herra Guð | hef eg lypt sálu minni | af hug og hjarta í hverri neyð | hjástoð treystandi þinni, Hólabók 108, rendering of Ps. xxv; Luther’s hymn, Ein feste burg ist unser Gott, is in the Icel. rendering, Óvinnanlig borg er vor Guð | ágæta skjöldr og verja | hann frelsar oss af allri nauð, Hólabók 182; Fyrir valtan veraldar auð | set þína trú á sannan Guð | sem allt skapaði fyrir sitt boð, 208 (in Hans Sachs’ hymn); hugsjúkir eta harma brauð | hollari fæðu gefr Guð | sér ljúfum þá þeir sofa, 124, Ps. cxxvii. 2.B. PHRASES:—Guðs ást, Guðs elska, the love of God; Guðs gata, the way of God, 625. 87; Guðs gæðska, Guðs náð, the grace, goodness of God; Guðs miskunn, Guðs mildi, the mercy of God; Guðs ótti, the fear of God; Guðs gjöf, God’s gift; Guði friðr, the peace of God; Guðs hús, the house of God; Guðs musteri, the temple of God; Guðs orð, the word of God; and in popular usage, Guðsorða-bók, ‘God’s word-book,’ i. e. a religious book, not only of the Bible, but generally of hymns, sermons, etc., opp. to historical or secular books, sögu-bækr; Guðs maðr, a man of God, Stj. passim; Guðs ríki, the kingdom of God; Guðs Kristni, the Church of God, 625. 82; Guðs vin, God’s friend, Fms. i. 139; Guðs þjónn, God’s servant; Guðs þræll, the thrall of God, Greg. 54, Bs. i. 638; Guðs Sonr, the Son of God; Guðs trú, faith in God; Guðs þjónusta, Divine service (in Papal times the mass), K. Á. 36; of the sacrament, Bs. i. 638; Guðs akr, Germ. Gottes acker, ‘God’s acre,’ a churchyard; Guðs kista, God’s chest, the temple-treasury, Mark xii. 41; Guðs líkami = Corpus Domini, K. Á. 38; Guðs móðir, God’s mother (the Virgin Mary):—in Papal times, Guðs eign, God’s property = church glebes; Guðs lög, God’s law, i. e. the ecclesiastical law, as opp. to lands lög, the law of the land, i. e. the secular or civil law, K. Á. ch. 9, (for an interesting note upon this subject vide H. E. i. 133, note b); Guðs réttr, God’s right, i. e. ecclesiastical right, Fms. vii. 305; Guðs þakkir, ‘God’s thanks,’ charity, Grág. i. 222, K. Þ. K. 142, Hom. 34; whence the popular contracted form gustuk, a charity, pittance, in such phrases as, það er ekki gustuk, ‘tis no charity, ‘tis a pity, e. g. of dealing harshly with the poor; gustuka-verk, a work of charity; göra e-t í gustuka skyni, to do a thing as a charity: in former times the phrases Guðs þakkir and sálu-gjafir (soul’s gifts) were synonymous, including not only gifts to churches, clergy, and the poor, but also the building of bridges, erecting hostelries, especially in desert places, and the like, whence the words, sælu-brú, soul’s bridge; sælu-hús, soul’s house.2. in Icel. many sayings referring to the name of God are still household words, e. g. in entering a house, as a greeting, hér sé Guð, God be here! (from Luke x. 5): in returning thanks, Guðs ást, God’s love! Guð laun or Guð laun’ fyrir mig, God’s reward! Germ. vergelt’s Gott! or gefið þið í Guðs friði! to which the reply is, Guð blessi þig, God bless thee ! (which is also the answer to a greeting or to thanks); Guðs friði! or vertu í Guðs friði, be in God’s peace! is the usual farewell; and the answer is, Guð veri með þér, God be with thee! Guð hjálpi þér, God help thee! Germ. helf Gott! Engl. God bless you! (to one sneezing); Guð varðveiti þig, God ward thee! (to one playing with dangerous things); biddu Guð fyrir þér! (denoting wonder), pray God! gáðu að Guði, heed God! take heed! fyrir Guðs skuld, for God’s sake! ef Guð lofar, proncd. as one word (ef-guðlogar, changing f into g), God willing, a common phrase when speaking of plans for the future, eg skal koma á morgun, ef-guðlogar, I will come to-morrow, God willing (from James iv. 13–15), occurs in Skálda (Thorodd) 165, as also, ef Guð vill, if God will (less freq.); Guði sé lof, God be praised! Guð gæfi, God grant! Guðs mildi, by God’s grace; það var mesta Guðs mildi hann slasaði sig ekki; Guð gefi þér góðan dag, Guð gefi þér góðar nætr, whence abbreviated góðan dag, good day; góðar nætr, good night: the sayings, sá er ekki einn sem Guð er með; and þann má ekki kefja sem Guð vill hefja, Fb. iii. 408; eitthvað þeim til líknar legst, sem ljúfr Guð vill bjarga. -
3 miskunn
* * *f. forgiveness, mercy, grace (vill Þ. gefast upp í mitt vald til miskunnar); í m. konungs, at the king’s mercy; gøra miskunn á e-m, to show mercy to. -
4 LÍKN
f. mercy, relief, comfort; veita e-m l., to relieve, soothe; hvat er til líkna lagt Sigurði, what comfort is assigned for S.?.* * *f. [lækna is the healing of the body, líkn the soothing of the mind or heart; the words seem to be identical: in very early usage líkn seems to denote bodily healing also, and particularly of relief in labour, hence the words líknar-galdr, -spor, -lófi in the old poems Sdm. and Hm., as also the líknar-belgr, although now only used of the caul of animals]:1. healing, remedy; hvat er til líkna lagt Sigurði? Skv. 1. 30; leitaða ek í líkna, at letja ykkr heiman, I sought for means to let you from coming. Am. 46.2. relief, mercy, comfort; sú erumk líkn, that is my comfort, Ls. 35; til leiðréttu ok líknar, Stj. 149; veita líkn, to relieve, soothe; hann lét þá næra með allri líkn (mercy, tenderness), Fms. ii. 226; biðja e-m líknar eðr lífs griða, vi. 113.3. mercy, eccl.; biðja líknar sinni misgerning, Mar.; synda líkn, forgiveness of sin, id.; hann bað Guð líknar þegar hann féll í nokkura sök, Sks. 734; Drottinn minn gefi dauðum ró | hinum líkn er lifa, O my Lord, grant rest to the dead, relief to the living, Sól. 82.COMPDS: líknabelgr, líknarbraut, líknarfullr, líknarfúss, líknargaldr, líknargata, líknarlauss, líknarleysi, líknarspor, líknaræðr. -
5 mis-kunn
f., mod. miskun with a single n, [from mis- and kunna; Scot. mis-ken; analogous to Lat. ignoscere = not to know, to overlook, pardon faults, as is duly remarked in Syntagma Baptismi by Jón Ólafsson]:—forgiveness, pardon, mercy, grace; vill Þórólfr gefask upp í mitt vald til miskunnar, Eg. 89; gefask upp á, yðvart vald ok miskunn, Fms. i. 104, Greg. 48, Niðrst. 1; ok eru þeir þá í m. konungs, at the king’s mercy, Gþl. 84; göra miskunn a e-m, to shew mercy to, Stj. 200; miskunnar andi, hugr, heit, augu, brunnr, faðmr, the spirit, mind, promise, eyes, spring, bosom of grace, 242, Greg. 25, 45, 47, Fms. ii. 196, Th. 25; miskunnar dómr, merciful judgment, Sks. 615; m. móðir, mother of mercy, Hom. 121; miskunnar gjöf, gift of grace, Fær. 136, Bs. i. 699: esp. freq. in eccl. usage, N. T., Pass., Vídal.COMPDS: miskunnarfullr, miskunnarlauss, miskunnarleysi, miskunnarmaðr, miskunnarverk. -
6 ÞYRMA
(-da, -t), v.1) to deal reverently with, show respect to, keep, observe, with dat. (þyrma eiðum, griðum);þyrma hátíð, to respect the holy-day;2) to show mercy to, spare (þyrma úvinum sínum);3) refl., þyrmast, to display forbearance; konungr bað hann, at hann skyldi þyrmast við Magnús konung, to forbear from violence towards king M.* * *ð, prop. a law phrase-, or a religious term, to deal reverently with, shew respect to; with dat., var þá eigi þyrmt eiðunum, Edda 26; ef maðr þyrmir eigi griðum, Grág. ii. 166 B; þyrma særum, Róm. 288; þyrma lögum, Sks. 78 new Ed.; þat er ráð annat at þyrma hátíð, to respect the holy-day, by not fighting on that day, Fms. v. 170, N. G. L. i. 10; ok vill hann eigi þyrma Frjádögum né Kristnum dómi várum, of breaking the fast, 11; þyrma Jóla-helgi. 142; skulu vér þyrma kirkjum, to respect the sanctuary of a church, of an asylum, K. Á. 30; þyrma rétti heilagrar Kirkju, 40; þyrma konu and þyrma við konu, to shew respect to a woman, so as not to violate her, N. G. L. i. 16; mun engi maðr öðrum þyrma, Vsp. 46; Baldrs barmi þyrmðit manna-dólgi, the brother of B. made no covenant with the foe of men, Haustl.; at þú eigi vel eiðum þyrmir, Skv. 1. 47; þyrmða ek sifjum, svörmuu eiðum, 3. 28; þyrma véum, Hkm. 18; görisk sifja-spell ok þyrma menn engum hleytum, Sks. 338.2. to shew mercy to, spare; þyrma skal hann eggvers-foglum í því landi, Grág. ii. 347; þeir þyrmdu því öllu er þeim þótti fagrt, en drápu allt þat sem var afleitt, Stj. 456; þyrma e-m í örðum, Hom. (St.); þyrma óvinum sínum, Al. 14; þyrma mínum mönnum, 16, Fms. vii. 36; þyrma sér sjálfum, Karl. 363; þú þyrmðir eigi þínum eingetnum syni, of Abraham, Stj. 132.II. reflex. to refrain or forbear from; hann bað hann þyrmask við Magnús konung, forbear from violence with king M., Fms. vi. 172; tveir skolu þeir feðgar þyrmask við hina tvá, N. G. L. i. 34; hann skal við engi mann þyrmask, 228; guðsifjar eru sex er vér skolum þyrmask við, 16; þyrmask við hjúnskap, 376.2. recipr., láta sem þér berizt, en þyrmisk þó sem skilt er, but forbear hurting one another, Fms. viii. 443. -
7 gæðska
and gæzka, u, f. goodness, kindness, mercy, Am. 100, Stj. 34, Fms. x. 280; engi frýr þér vits en meir ertú grunaðr um gæsku (better græzku, q. v.), Sturl. i. 105: grace, holiness, Bs. i. 63; tign ok gæzku, 65, Karl. 452; í réttlæti ok g., Stj. 54; esp. Guðs gæzka, the grace, mercy of God, eccl.: good things = gæði, Fms. vii. 285, x. 18, 418, Stj. 202, 203, 205, Sks. 181.COMPDS: gæzkufullr, gæzkulauss, gæzkusamligr, gæzkusemi. -
8 djúp
n.1) deep water, deep place;2) the deep sea, deep (kastaði hann øxinni fyrir borð á djúpi);3) pit (djúp helvítis).* * *n. the deep; í djúpum vatna, in the depths of the waters, Sks. 628; mikit djúp (a great gulf) á milli vor staðfest, Luke xvi. 26; at eigi svelgi oss djúpit, 655 xxxii; djúp árinnar, the channel in a river, Fas. i. 151.β. the deep sea off the shore is called djúp; kastaði hann öxinni fyrir borð á djúpi, Eg. 196; síðan býr Agnarr sik til ok kafar í djúpit, Fas. i. 27: the fishers distinguish between grunn-mið and djúp-mið, vide mið; Icel. also say, hundrað, sextigi… faðma djúp: a large bay may be called djúp, e. g. Ísafjarðar-djúp, Landn. 147; sjávar-djúp, hafs-djúp, the main; hann lét grafa út d. (a ‘deep,’ i. e. channel) við Skeljastein, Fms. x. 153.γ. metaph., eilift d., 656 B. 9: eccl. used of God, d. miskunnar, gæzku, depth of mercy, grace, etc.; cp. dýpt, dýpi. -
9 NÁÐ
(-ar, -ir), f.2) pl. rest, peace, quietness; í náðum, in peace, quietness (S. bað hann vera þar um nóttina í náðum); ganga til náða, taka á sik náðir, to go to rest, compose oneself to rest.* * *f. [early Swed. nad = rest; cp. Germ. gnade; Dan. naade]:—rest, peace, quietness; this is the primitive sense of the word, and is still used, but onlyI. in the plur.; frelsi ok góðar náðir, Fms. ii. 4; í náðum, in peace, quietness; vera þar um nóttina í náðum, Eb. 306; sofa í náðum, 152; njótask í náðum, Vígl. 23; tala í náðum, leisurely; eta í náðum; drekka saman í náðum, snugly: protection, tókt þú hann útlendan á þínar náðir, Fms. i. 140; nálgast hef ek á náðir þín, Skíða R. 94; taka á sik náðir, to take to rest, Fms. ii. 83; kómu vér hér með náðum sem friðmenn, Stj. 213: sing., ganga á þeirra náð (= náðir?), Fs. 11. náða-hús, n. a house of rest, closet, Stj. 1: a privy, Fs. 149, Ann. 1343.II. sing. grace in an eccl. sense, and no doubt influenced by foreign writers, for it occurs first in poets of the 14th century, Líkn., Lil., Gd. (Bs. ii), and is not used in old classical prose writers. The kings of Norway in writs subsequent to 1360 A. D. are styled af Guðs ‘náð’ instead of the older Guðs miskunn, D. N. i. pref. xxvii, note 16; Guðs náðar, Hkr. iii. 366; N. M. biskup af Guðs náð, bishop by the grace of God, in greeting, Vm. 131, Dipl. ii. 4, v. 4; með Guðs náð ábóti, 5:— χαρις in the apostolic blessing is in the Icel. N. T. rendered by náð, náð og friðr af Guði vorum föður, 1 Cor. i. 3; náð Drottins vors Jesu Christi sé með yðr, xv. 23, 2 Cor. i. 2, xiii. 13, Gal. i. 3, vi. 19, Ephes. i. 2, vi. 24, Phil. i. 2, etc., and hence Pass., Vidal., Hymns, passim. -
10 VERPA
* * *(verp; varp, urpum; orpinn), v.1) to throw, with dat. (hann varp af sér skildinum);hestrinn féll ok varp honum af baki, threw him off;hann verpr sér í söðulinn, he throws himself into the saddle;verpa af sér klæðum, to throw off the clothes;verpa mœðiliga öndinni, to draw a deep sigh;verpa orðum (or orði) á e-n, to address (þessi varp orðum á konung ok spurði);væntir mik þess, at margir verpi þar góðum orðum á mik, that many men will have good words to say of me;verpa e-n inni, to shut one in;impers. to be thrown;þar varp út údaun miklum, a great stench came out;2) verpa á, to guess at, calculate (verpa menn svá á, at latizt hafi níu menn);3) to lay eggs (= verpa eggjum);4) to cast up (verpa haug eptir fornum sið);þeir urpu haug eptir Gunnar, they raised a mound over G.;verpa aptr hauginn, to shut the cairn;verpa vef, to warp a web (sá er orpinn vefr ýta þörmum);5) pp., orpinn;sandi orpinn, covered with sand;aldri orpinn, bent with age;uppi orpinn fyrir e-m, quite overwhelmed, at one’s mercy;6) refl., urpust flestir vel við orðsending Danakonungs, they turned a favourable ear to, responded to the call.* * *pres. verp; pret. varp, pl. urpu; subj. yrpi; part. orpinn; vurpu, vyrpi, vorpinn: a medial form verpumk, Vþm. 7: [Ulf. wairpan = βάλλειν; A. S. weorpan; Engl. warp; O. H. G. werfan; Germ. werfen]:—to throw, with dat.; hvígi er hann skýtr eða verpr, Grág. (Kb.) i. 144; varp af sér klæðum, Fms. vi. 226, vii. 167; hann varp af sér skildinum, Nj. 95; hann verpr sér í söðulinn, 83; hestrinn féll ok varp honum af baki, threw him off, Fms. x. 408; þeir urpu sér jafnan meðal viðanna, Nj. 126; Gísli varp honum á lopt annarri hendi, Fms. vii. 32; mun þér orpit í þann eldinn, 37: absol., ef maðr höggr til manns eða verpr, Grág. (Kb.) i. 144: verpa mæðiliga öndinni (and-varp), to draw a deep sigh, Nj. 272; verpa braut, to throw away, Rb. 126, Mar., Th. 78; verpa til, to add to, Rb. 124; verpa e-u af sér, to throw off, 623. 36.2. impers. to be thrown; nú verpr tré eða hval á gras upp, Grág. ii. 354; þar varp út údaun miklum, a great stench oozed out, Ísl. ii. 46.3. phrases; verpa orðum á e-n, to address, Fas. ii. 514; þessi varp orðum á konung, Fms. x. 35; at margir verpi þar góðum orðum á mik, Nj. 179: verpa á e-t, to guess at, calculate (á-varp); var vorpit á þat, at lið Þórðar mundi vera á áttunda hundraði, Sturl. iii. 41, 42, 211; verpa menn svá á, at látizk hafi níu menn, Bs. i; þeir urpu á tvær merkr, Sturl. i. 26, iii. 203.4. to lay eggs; verpa eggjum, Stj. 77; foglinn varp nær eingi, Bs. i. 350; vali alla þá er í bergum verpa, Gþl. 429; freq. in mod. usage of all kinds of birds.II. to fence, guard; hinn skal verpa um garði, Gþl. 453; ok urpu Danir Norðmenn inni, shut them in, Fb. iii. 359: to cast up a cairn or the like, verpa haug eptir fornum sið, Gísl. 31; þeir urpu haug eptir Gunnar, Nj. 118; ok vurpu yfir harla mikinn haug af grjóti, Stj. 366; ok var haugr orpinn eptir hann, Fms. xi. 17; síðan lét hann verpa aptr ( shut) hauginn, x. 186: verpa vef, to warp a weft; sá er orpinn vefr ýta þörmum, Darr. 2: cp. also hlaðvarpi = the fence round a house: sandi orpinn, wrapped in sand, Sól. 49; allt var sandi vorpit, Bs. i. 308; tré í flæðar-máli sandi orpin, Grág. (Kb.) ii. 124.2. bent, [cp. Engl. warped, of wood-work]; aldri orpinn, ‘warped with eld,’ i. e. bent with age, Fas. i. 143, Fms. xi. 21, Stj. 374: vera e-m undir orpinn, subject, prop. = Lat. obrutus, Sks. 547 B, Stj. 376: vera eigi upp orpinn fyrir e-m, quite overwhelmed, Fas. iii. 226, Eg. 578, Ld. 144.III. reflex., urpusk flestir vel við orðsending Dana-konungs, to turn a favourable ear to, yield to the call, Fms. vii. 309; cp. bak-verpask við e-n.2. middle voice; hvat er þat manna er verpumk orði á, who is it that casts words on me? i. e. speaks to me, Vm. 7. -
11 ÞÁ
I)adv.1) then, at that time (var hón þá fjórtán vetra gömul); þá er, þá es, when (Y. var með þorvaldi, þá er Einarr var veginn); þá ok þá, at every moment (létu sem þeir mundi fara norðir þá ok þá);2) then, there-upon (et næsta Gunnari sat Njáll, þá Skarphéðinn, þá Helgi, þá Grimr);3) then, in that case (þykki mér þá vel sýslat, ef þú heyrir orð Svíakonungs);4) pleonastic, beginning the apodosis, then (ok er Illugi bjóst, þá sat Gunnlaugr í stofu); en af því at…, þá, þá hann miskunn af konunginum, but because…, then he received mercy from the king;5) when, = þá er (ferr nú til Arna, þá konungr er þar at veizlu).f. thawed ground (þeir reka spor sem hundar bæði á þá ok hjarni).from þiggja.* * *adv. [Goth. þan and þanuh; A. S. þon, þanne; Engl. then; Germ. dann and denn; Dan. da; from the Germ. dan is formed the mod. Dan. so-dan, lige-dan,—Germ. so-dann, als-dann; and hence again the mod. Dan. verb danne = to form, see Grimm’s Dict. ii. 740]:—then, at that time; var hón þá fjórtán vetra gömul, Nj. 50: þá sá ek, then I saw, Sks. 1; þá sæmi, 11.2. with er, es, when; þá er hann hafði lýst, Nj. 87; þá er Jesus nálgaðist Jerusalem, Greg. 39; þá es hann lá á nástránum, 56; jafnan, þá er, Nj. 6: or ‘er’ is dropped, eitt sinn þá Sigurðr konungr fór fyrir land fram, Fms. vii. 165; þá hón vildi selja, Dipl. v. 21.II. then, thereupon, = Lat. deinde; innar frá sat Þráinn, þá Ölfr örgoði, þá Valgarðr, þá Mörðr, þá Sigfússynir, þá Grímr, þá Höskuldr, þá Hafr, þá Ingjaldr, of a row or rank of seats, Nj. 50; þá um víg Auðúlfs, þá um víg Skamkels, þá lýsti hann vígsök, … þá lét hann bera lýsingar-vætti, þá …, 87; þá skal grafa leysingja, því næst …, N. G. L. i. 345, and passim2. in phrases like, þá ræddi Höskuldr við Rút, Nj. 2; þá reiddisk Höskuldr, id.; Þorsteinn sýndi þá konungi hrossin, Fms. vi. 384; þá svarar Hákon gamli, x. 221, and passim.III. as the conclusion or apodosis of a sentence, then, so, accordingly, cp. Grág. ii. 362; með því at …, þá vóru Kálfi grið gefin, Fms. vi. 19; en af því at …, þá ( then) þá ( received) hann miskunn af konunginum, x. 391; en ef umboðsmaðr dylr …, þá, Gþl. 375 (cp. ok A. II): following a sentence beginning with if, in case …, then, ef þeir menn …, þá eru þeir, Grág. i. 99; en ef nokkurir girnask … þá. er eigi nauðsyn, Sks. 10; … þá rannsaki, þá dæmi, þá auki, etc., 11; villu-dýr þau er fæðask á fjöllum …, þá kunnu þau vel at skipta, 13 new Ed.; öll önnur kvikendi …, þá fagna þessum tíma, id.; þeir menn er sekir eru …, þá eru þeir, Grág. i. 99.IV. þá ok þá, ‘then and then’ at every moment; at þeir myndi fara norðr þá ok þá um vetrinn, Fms. vii. 268; nú ok þá, now and then, i. e. for ever; verðr lofaðr nú ok þá sá er manninn styrkir, 677. 7. -
12 IÐR
n. pl. bowels, entrails.* * *n. pl.; [this word cannot be derived from inn (ð = nn), for even the Gothic idreiga and idreigon have the d; O. H. G. in-adiri; the word is prob., as suggested by Grimm, akin to Germ. ader, Icel. æðr ( a vein)]:—the bowels, entrails (see innyfli), Grág. ii. 371, Bs. i. 346, Orkn. 458, Landn. 217, Ld. 222, Gullþ. 23, Fbr. 208, Fms. iii. 77, viii. 326; iðr ok innyfli, Stj. 280, Post. 238.II. metaph., freq. in eccl. usage like σπλάγχνα; miskunar-iðr, bowels of mercy, N. T.; skaka ok skelfa iðr ok alvöru síns föður, Stj. 132. iðra-kveisa, u, f., iðra-verkr, m., North. E. and Scot. ‘belly-work,’ a pain in the bowels, 655 xii. 3, Al. 23, Stj. 436. -
13 verpa
* * *(verp; varp, urpum; orpinn), v.1) to throw, with dat. (hann varp af sér skildinum);hestrinn féll ok varp honum af baki, threw him off;hann verpr sér í söðulinn, he throws himself into the saddle;verpa af sér klæðum, to throw off the clothes;verpa mœðiliga öndinni, to draw a deep sigh;verpa orðum (or orði) á e-n, to address (þessi varp orðum á konung ok spurði);væntir mik þess, at margir verpi þar góðum orðum á mik, that many men will have good words to say of me;verpa e-n inni, to shut one in;impers. to be thrown;þar varp út údaun miklum, a great stench came out;2) verpa á, to guess at, calculate (verpa menn svá á, at latizt hafi níu menn);3) to lay eggs (= verpa eggjum);4) to cast up (verpa haug eptir fornum sið);þeir urpu haug eptir Gunnar, they raised a mound over G.;verpa aptr hauginn, to shut the cairn;verpa vef, to warp a web (sá er orpinn vefr ýta þörmum);5) pp., orpinn;sandi orpinn, covered with sand;aldri orpinn, bent with age;uppi orpinn fyrir e-m, quite overwhelmed, at one’s mercy;6) refl., urpust flestir vel við orðsending Danakonungs, they turned a favourable ear to, responded to the call.* * *2. reflex. to warp, shrink, from heat; þilið verpist af hita, and the like. -
14 LÍTA
* * *(að), v. to dye (l. sik í blóði).* * *pres. lít; pret. leit, 2nd pers. leizt, pl. litu; part. litinn; imperat. lít and líttu; [a Goth. wleiton may be assumed, cp. litr, lit, leita, A. S. wlîtan; Lat. vultus; cp. Germ. ant-litz]:—to look, behold, see; ek lít, I see, behold, Haustl.; hinnig værir þú undir brún at líta, Nj. 55; Sölvi gat at líta hvar þeir flýðu, 247; ok í augu leit, and looked him in the eyes, Vsp. 21; hón leit báða uxana váta, Ísl. ii. 89; hón leit frú sína gráta, Str. 17: freq. in old and mod. usage, þá hóf hann upp sín augu ok leit Abraham langt burt, og Lazarum í hans skauti, Luke xvi. 23:—the phrases, líta ástar, vinar, öfundar, miskunnar augum til e-s, to cast a glance of love, friendship, envy, mercy, Fb. i. 421, passim; hann mátti eigi réttum augum til hans líta, he could not bear to look straight at him, Fms. iv. 48.II. with prepp.; líta á e-t, to look at or on; hann stóð nokkura stund á hinn fótinn ok leit á stúfinn …, eigi þarftú at líta á, jafnt er sem þér sýnisk, af er fótrinn, Nj. 97; til á at líta ok eptir at skoða um landa-merki, Dipl. ii. 19; Þórr lítr á hornit ok sýnist ekki mikit, Edda 32; líttú á ljúfan, leggðú munn við grön … á leit Guðrún, Gkv. 1: metaph. to consider, er þat ekki jafnræði … mun því ekki verða á litið, Ísl. ii. 214; eigi er á at líta, drepum þenna hund sem skjótast, Fms. xi. 146; en hvert mál er skal dæma, þá verðr at líta á tilgörð með efnum, Eg. 417, (a saying); ek mun hafa skjótt á litið, ok vartú fjarri at kenna mér ráðin, Orkn. 214: líta á með e-m, to keep an eye on, take care of, Fb. iii. 305, Fs. 172:—líta aptr, to look back after one, Karl. 404:—líta til e-s, to look towards one; hann leit seint til þeirra ok glotti um tönn, Edda 30; þeir litu til ok kváðusk sjá hann, Nj. 70: metaph., hver spurning lítr jafnan til svara, a question looks for an answer, a saying, Sks. 307:—líta yfir, to look over, look about, view; en er Þorsteinn hafði litið yfir verk húskarla sinna, Eg. 741; kemr heim á Mel ok lítr yfir eignir sínar, Band. 3; hafa brátt yfir litið, Fb. iii. 386:—líta við e-m, to look to one; keisari leit við honum, ok spurði hverr hann væri, Fms. i. 125; konungr leit við þeim ok svarar heldr stutt, Eg. 95:—líta upp, to lift the eyes, Hm. 130; en hann leit upp ok sá þá hina ríku, Luke xxi. 1:—líta niðr fyrir sig, to look down.III. reflex. he seems, it appears to one that, e-t lízk e-t; leizk honum mærin fögr, Eg. 23; hann sér hvat leið drykkr inum, ok lízk honum svá sem allítill munr mun vera, Edda 32; svá lízk mér ( methinks) … sem þessi mun mestr ætlaðr, id.; svá lízk mér, frændi, sem nú munim vit hafa gört ráð okkat, Nj. 5; lízk mér svá sem engum várum bræðrum muni trúligt, Fms. i. 53; ok lítisk þeim svá at hann vili vörn hans glepja í því, Grág. i. 60. beta. with prepp.; e-m lítzk á e-t, it seems, pleases me so and so; hversu lítzk þér á mey þessa, þykki þér eigi fögr vera? Nj. 2; teksk umræða mikil hversu þeim hafði á litisk konunginn … svá leizk mér vel á konunginn it fyrsta sinn er ek sá hann, Ld. 174; hefir mér opt vel litisk á konunginn, en aldri betr en nú, Fms. x. 296 (ii. 37); ok bað móður sína göra sér góð klæði, at Steingerði mætti sem bezt á sik lítask, Korm. 32; spyrr Karli hversu Leifi litisk á fé þetta, Fms. iv. 346.γ. one likes to have it, ellipt. for lítask ráð; honum leizt at fara, passim in mod. usage:— to like, lízk þér eigi silfrit, does not the silver like thee? Fms. iv. 346; see lítask á.2. recipr. to look to one another; fellzk hvárt öðru vel í geð, ok litusk þau vel til ok bliðliga, Band. 3. -
15 þá
I)adv.1) then, at that time (var hón þá fjórtán vetra gömul); þá er, þá es, when (Y. var með þorvaldi, þá er Einarr var veginn); þá ok þá, at every moment (létu sem þeir mundi fara norðir þá ok þá);2) then, there-upon (et næsta Gunnari sat Njáll, þá Skarphéðinn, þá Helgi, þá Grimr);3) then, in that case (þykki mér þá vel sýslat, ef þú heyrir orð Svíakonungs);4) pleonastic, beginning the apodosis, then (ok er Illugi bjóst, þá sat Gunnlaugr í stofu); en af því at…, þá, þá hann miskunn af konunginum, but because…, then he received mercy from the king;5) when, = þá er (ferr nú til Arna, þá konungr er þar at veizlu).f. thawed ground (þeir reka spor sem hundar bæði á þá ok hjarni).from þiggja.* * *f. [from the verb þeyja; Engl. thaw; Germ. thau, in thou-wind; Dan. tö]:—a thaw, esp. in the sense of thawed ground; þat er einn eykr má draga á þá á sléttum velli, Grág. ii. 362; þeir rekja spor sem hundar bæði á þá. ok á hjarni, Hkr. i. 111. -
16 ÞJÓFR
(-s, -ar), m. thief.* * *m. [Goth. þjubs; A. S. þeóf; Engl. theif; O. H. G. diup; Germ. dieb; Dan. tyv; Swed. tjuf: cp. Goth. þjubjó = λάθρα; þauf and þóf (qq. v.) seem to be kindred words]:—a thief; þjófar ok íllmenni, Nj. 32; vándr hefi ek verit, en aldri hefi ek þjófr verit, 74; mætti honum sök á gefa, ef hann léti fara sann-reyndan þjóf, Fms. vii. 115; rangt sýnisk mér at svá mikill þjófr gangi undan, … mikit kapp leggr þú á með þjófnum, ok muntú íllt at sök hafa, Fbr. 86, 87; þú hefir verit þjóír ok morðingi, Nj. 74; þat er víkinga háttr at afla fjár með ránum eðr svörfum, en þat er þjófa háttr at leyna eptir, Fb. i. 412; þjófa færsla, Gþl. 533; þjófa-gröf, fylgsni, a den of thieves, Greg. 39, Hom. 154, cp. Glúm. ch. 17, 18, Eb. 18; sauða-þjófr, a sheep-stealer; rummungs-þjófr, an inveterate thief (cp. hann stelr öllu sem steini er léttara). In ancient times thieves were particularly detested, and no mercy was shewn to them, theft being punished by hanging, see Fbr. l. c. (cp. the late Engl. penalty of death for sheep-stealing); and minor theft by branding with hot iron on the cheek, N. G. L. ii. 168; or by chopping off feet and hands, cp. Sighvat’s verse on St. Olave; cp. the saying, þjófa skal hátt upp hengja, Hallgr.: ‘thievish’ and ‘wicked’ are synonymous, þjófs augu, a thief’s eyes, an evil look, Nj. 2, Fms. iii. 195; þjófs hakan, a thief’s chin, 192; þjófs-nefit brotnaði, the thief’s nose broke, 189; þjófs tennr, Blómstrv. S. 27.COMPDS: þjófabálkr, þjóffólginn, þjófgefinn, þjóflaun, þjófsligr, þjófsnafn, þjófsnautr, þjófráð, þjófsnara, þjófstolinn, þjófsök.B. Altogether different is ‘þjófr’ in pr. names, Frið-þjófr, Her-þ., Ey-þ., Gunn-þ., which answers to A. S. þeow, i. e. a servant, = Icel. þý. -
17 líknar-braut
f. the path of mercy, Bs. i. 94: name of an oid poem. -
18 upp-næmr
adj.; as a law term, seizable, forfeitable, u. konungi, Gþl. 104, 537; fé uppnæmt konungi, K. Á. 94; þá er bú hans uppnæmt, N. G. L. i. 72; in the phrase, vera u. fyrir e-m, to be helpless, at one’s mercy, Fs. 46, Eg. 578, Fms. ii. 151, Orkn. 104.
См. также в других словарях:
The Mercy Seat — «The Mercy Seat» Сингл Nick Cave … Википедия
The Mercy Lounge — is a music venue in Nashville, Tennessee. The Mercy Lounge and Cannery Ballroom reside in Nashville s Historic Cannery building, located near The Gulch neighborhood. Built in 1883, the Cannery was originally a flour mill and later a place to… … Wikipedia
The Mercy Luxury Business Hotel — (Коччи,Индия) Категория отеля: 4 звездочный отель Адрес: M.G.Road, R … Каталог отелей
The Mercy Hotel — (Чумпхон,Таиланд) Категория отеля: 2 звездочный отель Адрес: 19/29 Moo 9 Tambon Takd … Каталог отелей
The Mercy Seat (play) — The Mercy Seat is a 2002 play by Neil LaBute that was among the first major theatrical responses to the September 11, 2001 attacks. The two person play starred Liev Schreiber and Sigourney Weaver. Set on September 12, the play concerns Ben… … Wikipedia
The Mercy Seat (Nick Cave and the Bad Seeds song) — Infobox Single Name = The Mercy Seat Artist = Nick Cave and the Bad Seeds from Album = Tender Prey Released = 1988 Format = CD single, 7 , 12 Genre = Alternative rock Label = Mute Records Writer = Nick Cave, Mick Harvey Last single = The Singer… … Wikipedia
The Mercy Seat (Don Moen album) — Infobox Album Name = The Mercy Seat Type = Live Album Longtype = Artist = Don Moen Released = 2000 Recorded = Singapore Indoor Stadium, Singapore Genre = Contemporary Christian Length = Label = Integrity/Hosanna! Music/Integrity Asia/Infiniss… … Wikipedia
at the mercy of — 1 they found themselves at the mercy of the tyrant: IN THE POWER OF, under/in the control of, in the clutches of, under the heel of, subject to. 2 he was at the mercy of the elements: DEFENCELESS AGAINST, vulnerable to, exposed to, susceptible to … Useful english dictionary
at\ the\ mercy\ of — • at the mercy of • at one s mercy adj. phr. In the power of; subject to the will and wishes of; without defense against. The champion had the other boxer at his mercy. The picnic was at the mercy of the weather. The small grocer was at the mercy … Словарь американских идиом
at the mercy of — or[at one s mercy] {adj. phr.} In the power of; subject to the will and wishes of; without defense against. * /The champion had the other boxer at his mercy./ * /The picnic was at the mercy of the weather./ * /The small grocer was at the mercy of … Dictionary of American idioms
at the mercy of — or[at one s mercy] {adj. phr.} In the power of; subject to the will and wishes of; without defense against. * /The champion had the other boxer at his mercy./ * /The picnic was at the mercy of the weather./ * /The small grocer was at the mercy of … Dictionary of American idioms
